#2 De hype die zelfsturing heet

In de thuiszorgwereld kan je er niet meer omheen. Zelfsturing hier, zelfsturing daar. Het is misschien wel de grootste hype in zorgland van de afgelopen jaren. De ene na de andere organisatie is bezig om zijn bestaande huishouden om te buigen naar zelfsturende teams. De inhoud van zorg weer centraal stellen, grip op de zak met geld die te verdelen valt, uitdunning van de managementlaag, dalend ziekteverzuim, stijging productiviteit en meer werkplezier. Het klinkt bijna als het ideale sprookje. Daar willen we toch allemaal in geloven? Helaas ligt de realiteit in de meeste gevallen ver weg van bovenstaande. De eerste organisaties in het land maken al een ommekeer in het eerder ingezette verandertraject van zelfsturing. Maar waarom?

Een week of 2 geleden mocht ik een workshop geven op een congres over zelfsturing in de zorg. De groep bestond uit ongeveer 50 personen, voornamelijk werkzaam in de VVT sector (verpleeg/verzorgingshuis en thuiszorg). Mijn openingszin? “We gaan het in deze workshop niet over zelfsturing hebben”. Er klonk een hard gelach, met enigszins een verbazende ondertoon. We waren tenslotte op een congres over zelfsturing. Ik vervolgde “zelfsturing bestaat in mijn woordenboek niet, persoonlijk leiderschap wel en ik ga jullie uitleggen waarom”. In een interactieve workshop zijn we stap voor stap met elkaar gaan kijken naar de huidige situatie. De spanningen, frustraties, vermoeidheid en drang om het anders te willen doen waren goed voelbaar. Waar een groot deel van de groep zich belemmerd voelde door de eigen organisatie, hebben we samen inzicht gecreëerd in hoe je toch op een andere manier met dit veranderproces om kan gaan. Hierin stonden de termen persoonlijk leiderschap en verwachtingspatronen centraal.

Zelfsturing is geen methode die je uit kan rollen in een organisatie. Echter wordt de term wel veelal op die manier gebruikt. Het is een andere manier van werken waarin de zorgprofessional met zijn/haar kennis centraal wordt gesteld om te kunnen doen waar zij goed in is. Liefdevolle, kwalitatief goede zorg kunnen verlenen op maat voor eenieder die dat nodig heeft. Dit kan niet regio overstijgend op eenzelfde wijze worden ingericht. Elke regio vraagt een andere structuur en werkwijze van het team. Zutphen is simpel weg niet te vergelijken met een klein regionaal dorpje. Daarnaast heeft ook nog elke individuele zorgprofessional haar eigen intrinsieke motivatie om het werk te doen wat ze doen. Het veranderproces naar een nieuwe manier van werken vraagt dus veelal goede voorbereiding, maar vooral een luisterend oor. Luisteren = leren (Dalai Lama).

Het veranderproces moet Bottom Up plaatsvinden, en dat heeft tijd nodig. Hierbij moet de organisatorische drijfveer (herinrichting ondersteunende diensten / financieel belang) niet leidend zijn, dat vormt enkel een belemmering en is een eerste indicator voor stagnatie van dit veranderproces. Zorgmedewerkers moeten de ruimte krijgen om hun persoonlijk leiderschap eerst te kunnen ontwikkelen voordat ze in het diepen worden gegooid. Persoonlijk leiderschap is de basis voor het pakken van de regie op de punten waar je invloed op wil hebben. Niet alleen op wat je zelf graag wil doen, maar vooral ook op wat je zelf niet wil doen. Een voorwaarde voor succes = goed voor jezelf zorgen. Pas als iedereen in je team dat punt bereikt heeft, heb je een goede basis om een veranderproces in te gaan en dit ook te kunnen sturen naar wat jij wel of niet wil doen. Je hoeft niet klakkeloos de ingezette lijn van de organisatie te volgen als je kan onderbouwen waarom je af wil wijken.

Echter is bovenstaande in veel organisaties al een gepasseerd station. Hoe zorg je er dan toch nog voor dat je persoonlijk leiderschap optimaal inzet of verder kan ontwikkelen? Ook in de soms wat onstuimige periodes. In de gegeven workshop op het congres hebben we met name hierbij stil gestaan. Alles valt of staat met het uitvragen en uitspreken van verwachtingen in de relaties die je hebt als zorgverlener. Wat verwacht de klant van jou, maar ook wat verwacht jij van de klant. Wat verwacht een manager van jou en wat verwacht jij van je manager. Wat verwachten collega’s van jou en wat verwacht jij van hen, samen ontdekken. Vragen in plaats van vinden. Luisteren = leren.

Was de workshop zinvol? Zie hieronder een aantal reacties uit de groep!

Welke tips heb jij voor zorgprofessionals om van de negatieve brei die ‘zelfsturing’ wordt genoemd, de positieve omschakeling te maken naar het versterken van persoonlijk leiderschap?

Laat het hieronder weten!